როდის გვეშველება, ანუ კიდევ ერთხელ ორიენტირზე

პრინციპში იგივეს თქმას ვაპირებ, რაც ადრე ვთქვი ერთ პატარა პუბლიკაციაში, რომელსაც “ორიენტირი” ერქვა და  „ეშმაკის ადვოკატის ბლოგზე“ დევს. ოღონდ ახლა შევეცდები ცოტა სხვანაირად ვთქვა.

ქართული საზოგადოების ე. წ. ლიბერალურ ნაწილში პრაქტიკულად აქსიომადაა მიჩნეული რომ ჩვენი საზოგადოება ჩამორჩენილია და მისი მენტალიტეტი ჯერ კიდევ მძიმედაა დაავადებული ტოტალიტარიზმის სენით. თუმცა, როგორც კი დაკონკრეტებას მოითხოვ, ძირითადად ისეთი საკითხები წამოიწევა ხოლმე წინა პლანზე, რომელიც სულაც არ მიუთითებს არც პროგრესულობაზე და არც რეტროგრადულობაზე. თან, არცთუ იშვიათად, ეს პრობლემატური საკითხები ისეთ ღრმა ეთნოფსიქოლოგიურ და კულტურულ შრეებს ეხება,  გასაკვირი სულაც არ არის როცა საპასუხო რეაქციის სახით საზოგადოებაში ვრცელდება აზრი, რომ „ქართველობას ებრძვიან.“ 

მაინც, რა არის ის მთავარი ნიშანი (ან ნიშნები) რაც ლიბერალურ–დემოკრატიულ საზოგადოებებსა და ჩვენნაირი პოსტკომუნისტური ქვეყნის საზოგადოებებს ერთმანეთისგან განასხვავებს?

უცნაურია, მაგრამ ასეთი კითხვის დასმა მგონი თავში არასდროს მოსვლია იმ ხალხს, ვინც მუდამ ქართული საზოგადოების ჩამორჩენილობაზე  ჩივის,

ესეც არ მგონია შემთხვევითი ამბავი, რადგან საკმარისია ასეთი კითხვა დასვა და შენდა მოულოდნელად აღმოაჩენ: ეს განმასხვავებელი ნიშნული არ არის არც სექსუალური ურთიერთობისადმი დამოკიდებულება, არც რელიგიური ინსტიტუციების ავტორიტეტი, არც სუფრული ტრადიციები და საერთოდ  არაფერი ისეთი, რისი წაღმა–უკუღმა ტრიალიც უყვართ ხოლმე ჩვენებურ ლიბერალებს.

წყალგამყოფს ვერც კანონმორჩილებაზე გავავლებთ.  რიგითი  იტალიელი ან  პორტუგალიელი ქუჩაში მოძრაობის წესებს დაახლოებით ისევე არღვევს, როგორც რიგითი ქართველი, კლანურობა შოტლანდიელების მოგონილია, ამერიკაში აკრძალულია ალკოჰოლური სასმელის დალევა 21 წლამდე, მაგრამ სტუდენტები ყველა კოლეჯსა და უნივერსიტეტში სვამენ. თან ეს იცის აბსოლუტურად ყველამ, მაგრამ „ჩაშვების“ პრეცედენტი ძალიან იშვიათია.

და საერთოდ, საქმე საქმეზე თუ მიდგება, აიოველი ფერმერი არაფრით არაა კახელ გლეხზე პროგრესული ტიპი, შეიძლება ითქვას უფრო კონსერვატორიც კია. იქაურ ფუნდამეტალისტებს ამბავი აქვთ სკოლებში  დარვინის ევოლუციის თეორიას რატომ ასწავლითო, ჩვენი მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირი თავისუფლების ინსტიტუტად მოგეჩვენება.  

თუმცა, განსხვავება ცხადია არის და ძალიან არსებითი ხასიათის.

ესაა საზოგადოებრივი მორალის ნორმად ქცეული დამოკიდებულება ადამიანის, პიროვნების, პერსონის მიმართ.

იმ საზოგადოებებში, სადაც სახელმწიფო სისტემა ლიბერალურ-დემოკრატიაა, ადამიანის ღირსებისა და თავისუფლების ნებისმიერი ხელყოფა მომენტალურად იწვევს მწვავე რეაქციას და არა მარტო მათში, ვისაც ეს ხელყოფა უშუალოდ ეხება. აბა გაბედოს რომელიმე ხელისუფალმა და ვთქვათ კანონდარღვევით ვინმეს კერძო საკუთრება წაართვას. ეჭვი არ შეგეპაროთ, რომ ბრძანების გამცემიც და შემსრულებელიც შავ დღეში ჩავარდება. მასმედიის და უფლებადამცველების რისხვას ვინ ჩივის, შეიძლება მეზობლებმა და ნათესავებმაც კი სიცოცხლის ბოლომდე ხმა არ გასცენ.

ლიბერალურ დემოკრატიულ საზოგადოებებში ნებისმიერი ადამიანის უსამართლოდ დაჩაგვრა ავტომატურად აღიქმება იმის სიგნალად, რომ ხვალ შენც შეიძლება ასე მოგექცნენ. პრაქტიკულად ეს რეფლექსიის ამბავია და არა გააზრების, ანუ წმინდა მორალური საკითხია და არა ინტელექტუალური. იქ ადამიანს ამის სწავლა, განსჯა და ტრეინინგი არ ჭირდება. მან ეს ისედაც იცის, რადგან პიროვნების დომინანტი ყველანაირი სისტემების მიმართ, ლიბერალ-დემოკრატიულ სახელმწიფოებში უკვე ეროვნული კულტურის ნაწილია.

რაც აქამდე დავწერე, ალბათ საკმაოდ ბანალური პოსტულატების წყებაა, მაგრამ საკმარისია ეს ყველაფერი დღევანდელ ქართულ რეალობას მივუსადაგოთ, რომ სულ სხვა სურათს მივიღებთ   

თუკი ვინმე დღეს ქართველ ლიბერალად მოიაზრებს თავს და ქართული სახელმწიფოს მომავალი ლიბერალური დემოკრატიის საფუძველზე წარმოუდგენია,  უპირველეს ყოვლისა სწორედ ადამიანის მიმართ ამგვარი დამოკიდებულების  დამკვიდრებას უნდა ცდილობდეს. თუ არ ცდილობს, ესე იგი ლიბერალური დემოკრატია არც ნდომებია.

და სრულიად ზედმეტია ყოველგვარი ლაპარაკი ევროპეიზაციაზე, მოდერნიზაციაზე, მენტალურ რევოლუციაზე, დეკომუნიზაციასა თუ დესოვეტიზაციაზე, თუკი ამ საზღვარგარეთული სიტყვების უკან არ დგას პიროვნების  დომინანტი. არანაირი სახელმწიფო ინტერესი არ ღირს ერთი უსამართლოდ დაჩაგრული ადამიანის ტკივილად და ეს არ არის არც იდეალიზმი, არც გულუბრყვილობა და არც მხოლოდ  დოსტოევსკის პერიფრაზა. ეს ლიბერალური დემოკრატიის, ან თუ გნებავთ, მენტალიტეტის ფუძემდებლური პრინციპია. არა თეორიული დოგმა, არამედ სახელმძღვანელო მოქმედებისთვის. (ახლა ამ ალუზიისთვის სტალინისტობა არ დამაბრალოთ! დ. ზ.)

ამიტომ მაპატიოს ყველამ, მაგრამ არ მჯერა მათი ლიბერალობის, ვისაც სანდრო გირგვლიანის საქმეში ოპოზიციის მიერ ამ ფაქტით ოპერირება უფრო აღიზიანებს, ვიდრე სახელმწიფოს მხრიდან მოძალადეებზე მატროსოვივით გადაფარება, ვინც ნორმალურად მიიჩნევს რესტორნებში დამაგრებულ ფარულ კამერებს, ვისაც მოსწონს  სოდი, კუდი და მანდატურები სკოლებში

როცა ხედავ, რომ რომელიმე თუნდაც ძალიან მწყობრი სისტემის გამო კონკრეტული პიროვნება უსამართლოდ დაიჩაგრა, ის კი არ უნდა თქვა, რა მოხდა მერე, სამაგიეროდ სისტემა ხომ 85%–იანი სიზუსტით მუშაობსო, არამედ დაჩაგრულის მხარე უნდა დაიჭირო, ყოველგვარი "მაგრამების" და "თუმცების" გარეშე.

პიროვნების დომინანტი არის ის უმცდარი ორიენტირი, რომელიც მუდმივად (არა ერთხელ და სამუდამოდ, არამედ მუდმივად) გაიძულებს არ ჩაიკეტო რაღაც,  ნაციონალისტურ, რელიგიურ ან თუნდაც ვულგარიზებული ლიბერალიზმის კლიშეებში, მოახდინო ნებისმიერი თეორიის, დოქტრინისა და სისტემის გადასინჯვა, მისი ერთგვარი "აფდეითი". სწორედ ამიტომაა ლიბერალური დემოკრატია მუდმივად განახლებადი და არ ძველდება, როგორც სისტემა.

და თუკი ამგვარი დამოკიდებულება დამკვიდრდება საზოგადოებრივი მორალის დონეზე, ჩათვალეთ, რომ ესაა პასუხი მარადიულ კითხვაზე "როდის გვეშველება?"

იმიტომ, რომ ნამდვილი დესოვეტიზაცია და დეკომუნიზაცია ესაა და არა ოკუპაციის მუზეუმი თუ სტალინის ძეგლის ჩამოკვარცხლბეკება.

ნამდვილი ევროპეიზაცია და მოდერნიზაციაც ესაა და არა ნაგვის დაყრასა და ქუჩაში წითელზე გადასვლისთვის დაჯარიმება გადაცმული პოლიციელების ხელით.

და თუ რაიმე მენტალურ ცვლილებებს უნდა ვესწრაფოდეთ ქართულ საზოგადოებაში, უპირველეს ყოვლისა, სწორედ ამგვარი დამოკიდებულების.

გთხოვთ, სწორად გამიგოთ: არც სტალინის ძეგლი მინდა, არც ნაგავი ქუჩებში, არც კრიმინალთან ბრძოლის საწინააღმდეგო არფერი მაქვს და პასპორტის აღების გამარტივებული პროცედურაც მომწონს, მაგრამ ეს არ არის პრიორიტეტი თუკი ლიბერალიზმზე, ევროპეიზაციაზე, მოდერნიზაციაზე და სხვა რამ საზღვარგარეთულ სიკეთეებზე ვლაპარაკობთ, ყოველ შემთხვევაში, არ უნდა იყოს,  

თითქოს ძალიან ელემენტარულია, მაგრამ დღესდღეობით მაინც გვიჭირს იმის გაცნობიერება, რომ პიროვნების უფლებებისა და თავისუფლებების დამკვიდრების გარეშე, ადამიანის მიმართ სოლიდარობის გარეშე არც სტაბილური წესრიგი გვექნება, არც უსაფრთხოება და ვერც ვერანაირი უმცირესობების დაცვა ვერ გამოგვივა, რელიგიური იქნება იგი, ეთნიკური თუ სექსუალური.

რადგან საზოგადოება, რომელიც უსაფრთხოებას ირჩევს თავისუფლების სანაცვლოდ, არც თავისუფლებას იმსახურებს და არც უსაფრთხოებას.

ეს ჩემი ნათქვამი არ არის, რონალდ რეიგანმა თქვა. კაი კაცი იყო ცხონებული.